75 տարի առաջ՝ 1946 թվականին, ակադեմիկոս Վիկտոր Համբարձումյանի ջանքերով, իր գործունեությունն է սկսել Բյուրականի աստղադիտարանը, որի առաջին տնօրենն է եղել հենց ինքը՝ անվանի գիտնականը։ Իսկ 1998 թվականից Բյուրականի աստղադիտարանը կրում է Վիկտոր Համբարձումյանի անունը։
Իր ստեղծման օրից մինչ օրս աստղադիտարանն ակտիվ միջազգային համագործակցություն ունի տասնյակ երկրների հարյուրավոր աստղադիտարանների հետ: Այստեղ անցկացվել են բազմաթիվ աստղագիտական հավաքներ, գիտական հանդիպումներ, ինչպես նաև Միջազգային աստղագիտական միության (ՄԱՄ) մի շարք գիտաժողովներ։
2013 թ․ ՀՀ կառավարության կողմից Բյուրականի աստղադիտարանին տրվել է ՀՀ Ազգային արժեքի կարգավիճակ։ Իսկ 2015 թ․ Միջազգային աստղագիտական միության կողմից աստղադիտարանին շնորհվել է հարավարևմտյան և կենտրոնական Ասիայի տարածաշրջանային կենտրոնի կարգավիճակ։ Այն աշխարհի 11 աստղագիտական տարածաշրջանային կենտրոններից մեկն է։
Գիտական տուրիզմի տեսանկյունից ևս Բյուրականի աստղադիտարանը մեծ հետաքրքրություն է ներկայացնում: 2016թ․ Միջազգային աստղագիտական միության կողմից այն ճանաչվել է որպես աշխարհում աստղագիտական տուրիզմի նախաձեռնող։
Աստղադիտարանում գործում է նաև Հայկական վիրտուալ աստղադիտարանը (ՀՎԱ, ArVO)։ Այն ստեղծվել է 2005թ․ և հանդիսանում է Վիրտուալ աստղադիտարանների միջազգային ալյանսի (ՎԱՄԱ, IVOA) 19 ազգային նախագծերից մեկը։
Աստղադիտարանի ճարտարապետական համալիրը բաղկացած է վարչական շենքից և աստղադիտակների աշտարակներից։ 1940-1950-ականներին կառուցված շենքերի նախագծերի հեղինակը Սամվել Սաֆարյանն է, իսկ 1960-1980-ականներինը՝ Սարգիս Գուրզադյանը։
